Ο Ναός και το Ιερό του Νεμείου Διός

Επίκεντρο του Μακεδονικού οικοδομικού προγράμματος ήταν ο Ναός του Νεμείου Διός, τρεις από τις κολώνες του οποίου συνέχισαν να παραμένουν όρθιες από την εποχή της κατασκευής τους. Πρέπει να διευκρινιστεί ότι ο Νέμειος Δίας δεν ταυτίζεται με τον Ολύμπιο Δία. Ο δεύτερος είναι ο επιρρεπής σε κεραυνοβόλους έρωτες βασιλιάς των θεών. Ο πρώτος είναι ο θεός των βοσκών και της κτηνοτροφίας, σύμβολο της ταυτότητας της κοιλάδας ως τόπου μη καλλιεργήσιμου, αλλά κατάλληλου για βοσκή.
Ο ναός ανήκει στο τέλος της εποχής του Κλασικού Δωρικού ρυθμού και στην αρχή της νέας Ελληνιστικής τάσης να συνδυάζονται οι αρχιτεκτονικοί ρυθμοί με ιδιαίτερη έμφαση στη διακόσμηση. Έχει μαζεμένη κάτοψη, με έξι κίονες στις μικρές πλευρές και δώδεκα στις μεγάλες (η Κλασική αναλογία θα ήταν 6 Χ 13) και στερείται οπισθόδομου, που είναι συνιστά στοιχείο της παλαιότερης παράδοσης. Αντ’ αυτού, έχει μια επέκταση του εσωτερικού χώρου, που αντιπροσωπεύει το άδυτον μη προσβάσιμο απαγορευμένο χώρο – τα άγια των αγίων), το οποίο περιλαμβάνει μια υπόγεια κρύπτη άγνωστης χρήσης. Μπροστά (ανατολικά) από το άδυτον, η εσωτερική κοινοστοιχία αποτελείται από 14 κίονες κορινθιακού ρυθμού που εδράζονται στο δάπεδο και φέρουν σε δεύτερο όροφο Ιωνικούς κίονες – πρόκειται για ένα από τα πρώτα αρχαία οικοδομήματα που συνδυάζουν και τους τρεις αρχιτεκτονικούς ρυθμούς.
Ο ναός του Νεμείου Διός από νοτιοδυτικά, 1766.
Κάτοψη του Ναού του Νεμείου Διός, στην οποία σημειώνονται με μπλέ χρώμα οι τρεις κολώνες που παρέμειναν πάντα όρθιες και με κόκκινο αυτές που έχουν πρόσφατα αναστηλωθεί.

Τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε εξέλιξη ένα πρόγραμμα αναστήλωσης του ναού του Διός. Έτσι, μέχρι το 2002, αναστηλώθηκαν και προστέθηκαν στις τρεις αρχικές δύο αρχαίες κολώνες, και άλλες τέσσερες ακόμα έχουν ήδη προστεθεί μέχρι σήμερα (2011).

Ο ναός του Νεμείου Διός βρίσκεται στο κέντρο του Ιερού του Διός, που περιελάμβανε μια σειρά από κτίρια και μνημεία, τα οποία χρησιμοποιούνταν για τις λατρευτικές και αθλητικές εκδηλώσεις των αρχαίων Αγώνων. Κυριότερο από αυτά ήταν ο επιμήκης βωμός ανατολικά του ναού. Εδώ οι αθλητές και οι προσκυνητές έφερναν ζώα για να τα θυσιάσουν στο Δία, με την ελπίδα να εισακουσθούν οι προσευχές τους.

Κιονόκρανο Κορινθιακού Κίονα από το εσωτερικό του Ναού του Νεμείου Διός.

Ο Ναός του Νεμείου Διός από νοτιοδυτικά, 2002.

Νότια του βωμού και του ναού υπάρχουν κυπαρίσσια (20) τα οποία ξαναφυτεύτηκαν στους λάκκους του Ιερού Άλσους που υπήρχε πριν από 2000 χρόνια, και στη συνέχεια νοτιότερα υπήρχε μια σειρά «Πρεσβειών» (10) των διαφόρων πόλεων- κρατών που λειτουργούσαν ως κέντρα διαμονής των πολιτών τους κατά τους αγώνες. Μερικά από αυτά έχουν εστιατόρια που συνδέονται (11). Ένα διώροφο κτίριο (3) παρείχε στέγη στους αθλητές και σε ευθεία προς αυτόν τον «ξενώνα» υπήρχε ένα λουτρό (4). Νοτιότερα υπήρχε μια σειρά μεμονωμένων οικιακών κτιρίων για το προσωπικό (ιερείς, δικαστές, επιστάτες, κ.λπ.) των Αγώνων (1).

Ο Ναός του Νεμείου Διός από νοτιοδυτικά, 2011.
Ο Ναός του Νεμείου Διός από νοτιοδυτικά, 2013

Δυτικά του λουτρού υπήρχε το περιφραγμένο Ηρώον του Οφέλτη (6) με υπολείμματα θυσιών και αφιερωμάτων στο νήπιο-ήρωα, και δυτικά του ο ιππόδρομος (8) για τα ιππικά αγωνίσματα των Νεμέων Αγώνων. Μια μακρόστενη δεξαμενή τριών διαμερισμάτων (7) εξασφάλιζε επαρκή ποσότητα νερού για τα άλογα. Ανάμεσα στον Ιππόδρομο και τον τύμβο του Οφέλτη ήταν ένας χώρος που χρησίμευε στο να εξασκούνται οι αθλητές με μια μικρή, χωρητικότητας 2 ατόμων , γραμμή εκκίνησης (9).

Αεροφωτογραφία του Ιερού του Νεμείου Διός από δυτικά, με το κεραμοσκεπές μουσείο δεξιά του και το πρώιμο Ελληνιστικό Στάδιο επάνω δεξιά.

Μακέτα του Ιερού του Νεμείου Διός, όπως ήταν το 300 π.Χ., από δυτικά.